Μία ημέρα στο Μουσείο Τσιτσάνη στα Τρίκαλα

Του Νικόλα Μπάρδη

Ο Βασίλης Τσιτσάνης υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες δημιουργούς του ελληνικού τραγουδιού του 20ου αιώνα. Μέσα από το έργο του εξέφραζε τους πόθους και τα πάθη του λαού, καταγράφοντας ταυτόχρονα με τρόπο μοναδικό τα σημαντικά κοινωνικά και πολιτικά γεγονότα του εθνικού βίου. Μισό αιώνα αγωνίστηκε αφοσιωμένα και υπεράνθρωπα να μεταβάλει σε κύμα ζωής, την ανάγκη του ανθρώπου να εκφρασθεί, να ερωτευθεί, να χαρεί, να προσευχηθεί.

Τα αμέτρητα τραγούδια του Τσιτσάνη εκφράζουν τον λαό και αποτελούν πηγή δύναμης, ελπίδας, παρηγοριάς, συμπαράστασης, αγάπης και τρυφερότητας, για όλες τις πτυχές της νεότερης ελληνικής ιστορίας και του ελληνικού λαού. Στο πρόσωπό του, το λαϊκό τραγούδι βρήκε τον πιο χαρακτηριστικό του εκπρόσωπο, που με ολοκληρωτική αφοσίωση, με αίσθημα ευθύνης και σε αρμονική σύνδεση με τον κόσμο, κατάφερε να τον εκφράσει μία ολόκληρη περίοδο ζωής.

Ο Τσιτσάνης στήριξε το έργο του στη μεγάλη μουσική παράδοση αυτού του τόπου, αλλά πήγε και ένα βήμα παραπέρα. Το δημοτικό τραγούδι, η βυζαντινή μουσική και το νεότερο λαϊκό τραγούδι της πόλης αποτέλεσαν τη στερεή βάση των τραγουδιών του. Κατάφερε να αφομοιώσει αυτήν την παράδοση και να δημιουργήσει σπάνιες μελωδίες, που στηρίχθηκαν πάνω στους χαρακτηριστικότερους ελληνικούς ρυθμούς. Το έργο του Τσιτσάνη έφτασε στον κόσμο μέσα από τη συνεργασία με διακεκριμένους λαϊκούς τραγουδιστές. Ο Στράτος Παγιουμτζής, ο Στελλάκης Περπινιάδης, η Σωτηρία Μπέλλου, η Μαρίκα Νίνου, ο Στέλιος Καζαντζίδης, η Καίτη Γκρέυ, η Στέλλα Χασκίλ και η Ιωάννα Γεωργακοπούλου είναι μερικοί από τους πολλούς και άξιους συνεργάτες που στάθηκαν στο πλευρό του. 

Από τα Τρίκαλα στην Αθήνα

Γεννήθηκε στα Τρίκαλα από γονείς Ηπειρώτες. Τσαρουχάς ο πατέρας του, είχε ένα μαντολίνο με το οποίο έπαιζε σχεδόν αποκλειστικά κλέφτικα τραγούδια της ιδιαίτερης πατρίδας του. Αυτά ήταν τα πρώτα ακούσματα του μικρού Βασίλη, μαζί με τις βυζαντινές ψαλμωδίες που άκουγε στην εκκλησία. Όταν έγινε 11 ετών έχασε τον πατέρα του, και τότε έπεσε στα χέρια του το μαντολίνο, το οποίο στο μεταξύ έχει μετατραπεί από κάποιον ντόπιο οργανοποιό σε μπουζούκι. Στα γυμνασιακά του χρόνια στα Τρίκαλα μαθαίνει παράλληλα βιολί, συμμετέχοντας σε τοπικές εκδηλώσεις. Το μπουζούκι, όμως, αν και χωρίς κοινωνική καταξίωση στη μικρή τοπική κοινωνία, τραβάει περισσότερο το ενδιαφέρον του. Τα πρώτα του τραγούδια τα γράφει σε ηλικία 15 χρονών, ενώ το 1936 φεύγει από τη γενέτειρά του για την Αθήνα, για να σπουδάσει στη Νομική.

Προκειμένου να συμπληρώσει τα έσοδά του, άρχισε να δουλεύει παράλληλα σε ταβέρνες. Σε μία απ’ αυτές γνωρίζει τον τραγουδιστή Δημήτρη Περδικόπουλο, ο οποίος τον πηγαίνει σε μία δισκογραφική εταιρεία. Ηχογραφεί για πρώτη φορά το 1937, αλλά το κύριο μέρος των προπολεμικών δίσκων του πραγματοποιείται τα επόμενα χρόνια. Η «Αρχόντισσα» είναι το πιο γνωστό τραγούδι που ηχογραφεί τότε, αλλά μαζί μ’ αυτό βρίσκουν θέση στη δισκογραφία τραγούδια όπως τα «Να γιατί γυρνώ», «Γι’ αυτά τα μαύρα μάτια σου» και πολλά άλλα που ερμηνεύουν ο Στράτος Παγιουμτζής, ο Στελλάκης Περπινιάδης, ο Στέλιος Κερομύτης, αλλά και ο Μάρκος Βαμβακάρης. Με αυτά τα τραγούδια ο Τσιτσάνης εισήγαγε ένα νέο είδος λαϊκού τραγουδιού, το οποίο απευθύνεται σε μεγαλύτερο κοινό, σε αντίθεση με το ρεμπέτικο τραγούδι, που ενδιαφέρει ένα περιορισμένο κύκλο ακροατών.

Η τέχνη του ρεμπέτικου

Με τον Τσιτσάνη ως μουσικό αλλά και ως καλλιτεχνικό διευθυντή δισκογραφικών εταιρειών συστήνεται επί της ουσίας η πρώτη σχολή μπουζουκιού. Καθιερώνει, λοιπόν, ένα νέο είδος παιξίματος με γρήγορες πενιές και «γκλισάντο», αντιπαραθέτοντας τη δεξιοτεχνία του στο λιτό και κοφτό ύφος του ρεμπέτικου. Το μπουζούκι αποκτά πια ηγετικό ρόλο και καθορίζει τον ήχο στο λαϊκό τραγούδι. Ταυτόχρονα, ανανεώνει και την οργανολογία. Κάνει την ορχήστρα πλουσιότερη με νέα ηχοχρώματα, προσθέτοντας όργανα όπως το πιάνο και το ακορντεόν. Ακόμη, δοκιμάζει σχήματα με 3 μπουζούκια και 4 φωνές, ενώ μοιράζει τις αρμονίες σε δύο και τρεις τραγουδιστές που εντάσσονται ως χορωδία με ερωτήσεις, απαντήσεις και επαναλήψεις. Οι νεωτερισμοί αυτοί επρόκειτο να επηρεάσουν και τη μουσική βιομηχανία της χώρας, καθώς οι ηχολήπτες «αναγκάστηκαν» να βρουν νέους τρόπους ηχογράφησης. Τα τραγούδια του Τσιτσάνη έχουν μία πιο σύνθετη, σχεδόν ποιητική δομή, με τον ίδιο να απομακρύνεται συνειδητά από παραδοσιακές φόρμες του δίστιχου και της ομοιοκαταληξίας, να γενικεύει τον ρόλο του ρεφρέν μέσα στο τραγούδι και σε ορισμένα σημεία να επιβάλει μεικτά στιχουργικά σχήματα, που ακολουθούν τις αλλαγές της μελωδίας.

Το Μουσείο

Στο Κέντρο Έρευνας – Μουσείο Βασίλη Τσιτσάνη στα Τρίκαλα μπορεί να δει κανείς σήμερα σπάνια και μεγάλης αξίας ντοκουμέντα από τη ζωή και το έργο του αείμνηστου δημιουργού. Φωτογραφίες, βίντεο, ηχητικά αρχεία, δίσκοι, δημοσιεύσεις, χειρόγραφα και παρτιτούρες συνθέτουν έναν προστατευμένο καλλιτεχνικό χώρο για όποιον θέλει να μάθει από το παρελθόν, αλλά και να δημιουργήσει. Εκεί λειτουργούν σήμερα ένα στούντιο ηχογράφησης, μία βιβλιοθήκη και μία αίθουσα εκδηλώσεων. Δεν πρόκειται δηλαδή για ένα ακόμη στατικό μουσείο, αλλά για ένα ζωντανό κέντρο έρευνας και καλλιτεχνικής δημιουργίας. Στόχος του μουσείου είναι η ψηφιακή καταγραφή, η τεκμηρίωση και η προβολή σημαντικών στοιχείων και πληροφοριών από τη ζωή και την καλλιτεχνική παρακαταθήκη του Βασίλη Τσιτσάνη.

Στις 18 Ιανουαρίου του 1984, την ημέρα των γενεθλίων του, ο Βασίλης Τσιτσάνης πεθαίνει στο νοσοκομείο Royal Brompton του Λονδίνου, ύστερα από επιπλοκές μιας εγχείρησης στους πνεύμονες. Μέχρι και 24 ημέρες πριν από το χειρουργείο εμφανιζόταν κανονικά σε κέντρο και δούλευε πάνω σε καινούρια τραγούδια… Ο μεγάλος λαϊκός τραγουδιστής, συνθέτης και στιχουργός έφυγε από αυτήν τη ζωή αφήνοντας πίσω του μία μεγάλη καλλιτεχνική κληρονομιά και εκατοντάδες τραγούδια, που «αποθανάτισαν» τη ζωή στις αληθινές της διαστάσεις.

Πηγή: skai.gr

Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.