Η ιστορία των Μεταλλείων Ερέτριας Φαρσάλων – Ήταν από τα πιο παλιά της Ελλάδας (B’ μέρος)

Μπορεί σήμερα να μην υπάρχουν πια τα Μεταλλεία Ερέτριας Φαρσάλων, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι διεγράφη η ιστορία τους, η προσφορά τους στην οικονομία και τοπικά γιατί δούλεψαν εκατοντάδες εργαζόμενοι από την περιοχή και πανελλαδικά με τις εξαγωγές που έκαναν.

Παλιοί εργαζόμενοι που ακολούθησαν το σκληρό αυτό επάγγελμα θυμούνται μέσα από την διαδρομή τους, βασικά στοιχεία της ζωής των Μεταλλείων, αλλά και τις συλλογικές στιγμές των διεκδικήσεων για να μην χειροτερεύσουν, αντίθετα να βελτιωθούν, οι όροι εργασίας και αμοιβής τους, όντας και οι ίδιοι ενεργοί συνδικαλιστές στον κλάδο τους.

Κορυφαία στιγμή η απεργία των 62 ημερών από το Δεκέμβριο του 1982 έως τον Ιανουάριο του 1983. Μας έκαναν την τιμή να μας εμπιστευτούν για να πάμε ένα ταξίδι, πίσω στο χρόνο.

Στην κυριολεξία έσκαψε τη γη σε διάφορες περιοχές της χώρας, μέχρι τα έγκατά της.

Ο συνομιλητής μας είναι ο Χρήστος Καλούσιος, 90 ετών σήμερα παλιός μεταλλωρύχος στα Μεταλλεία Ερέτριας Φαρσάλων που δεν υπάρχουν πια, με αποτέλεσμα εκεί που έδιναν ζωή στην ευρύτερη περιοχή, να έχουν απομείνει φάντασμα του παρελθόντος και να στερήσουν πόρους και διέξοδο για το τοπικό εργατικό δυναμικό, όπως έχει συμβεί σε ανάλογες περιπτώσεις και σε άλλες περιοχές στη χώρα.

Η αξιοποίηση του χώρου των παλιών Μεταλλείων συνεχίζει να αποτελεί ανοιχτό θέμα για την τοπική κοινωνία που συχνά πραγματοποιεί ανάλογες εκδηλώσεις.

«Πίσω» όμως από κάθε επιχείρηση είναι η «ψυχή» της, που δεν είναι άλλη από τους εργαζόμενους σε αυτήν.

Ατομικές και συλλογικές ιστορίες συνθέτουν την πραγματική και ζωντανή ιστορία κάθε γωνιάς αυτού του τόπου. Ο Χ. Καλούσιος μας έκανε την τιμή να μας μιλήσει.

-Πότε δουλέψατε στα Μεταλλεία της Ερέτριας Φαρσάλων;

Δούλεψα σε διάφορες περιόδους στα Μεταλλεία της Ερέτριας Φαρσάλων, το χωριό μου είναι ο Παλαιόμυλος. Ξεκίνησα το 1952 έως το 1958 που πήγα φαντάρος, επίσης δούλεψα σε Λαμία, Δίστομο, Μάνδρα στους βωξίτες, στην Ελευσίνα το 1959 κάναμε σωματείο και ήμουν ταμίας στο Δ.Σ. με απέλυσαν μαζί με άλλους κερδίσαμε δικαστικά, γυρίσαμε για έξι μήνες και μετά μας απέλυσαν ξανά.

-Ποια ήταν η συνέχεια;

Ετοίμαζα τα χαρτιά μου να πάω στη Γερμανία στα ανθρακωρυχεία, αλλά καθυστέρησαν κάποια χαρτιά κοινωνικών φρονημάτων και δεν πήγα με την αποστολή. Είχα κάποιο φίλο που δούλευε στα έργα του Αχελώου και μου είπε να πάμε στη Μύκονο στα μεταλλεία της ΜΥΚΟΜΠΑΡ όπως και κάναμε και εκεί δούλεψα από το 1961 έως το 1964.

Παίρναμε καλά λεφτά, ο ανειδίκευτος έπαιρνε 61 δραχμές μεροκάματα και εγώ που ήμουν υποστηλωτής και ήξερα όλα τα πετρώματα έπαιρνα 81 δραχμές. Διευθυντής ήταν ένας Νίκος Αποστολίδης.

Οι Αμερικάνοι που είχαν το μεταλλείο είπαν ότι εδώ είναι Ελλάδα και δεν γίνεται να παίρνουμε μισθούς Αμερικής και μας κατέβασαν τα μεροκάματα, όχι γιατί δεν έβγαιναν. αλλά για να μην χαλάσει η πιάτσα. Ήταν ο λόγος που κάναμε μεγάλη απεργία, αλλά εμείς που δεν ήμασταν Μυκονιάτες και είχαμε άλλο κόστος διαβίωσης αφού δεν είχαμε σπίτια και αγρούς, τελικά φύγαμε.

Στη Μύκονο οι Αμερικάνοι είχαν οργανώσει ομάδα ποδοσφαίρου των μεταλλείων, τον Απόλλωνα Μυκόνου στον οποίο έπαιζα και εγώ.

-Ποιοι ήταν οι αντίπαλοί σας;

Παίζαμε φιλικούς αγώνες με ομάδες του Πειραιά τον Ατρόμητο Πειραιώς, τον Αργοναύτη, με ομάδες από τη Σύρο, την Τήνο, κλπ

Ξαναγύρισα στα μεταλλεία της Ερέτριας Φαρσάλων μέχρι που πήρα σύνταξη με ένα νόμο στα 50 έτη (βαρέα και ανθυγειινά) το 1987.

Δουλεύαμε περίπου 150 άτομα συνήθως σε 370 μέτρα βάθος, ενώ υπήρχαν και στοές με βαγόνια και γραμμές στα 500 και 600 μέτρα βάθος. Το κάθε βαγόνι με το μετάλλευμα ζύγιζε σχεδόν ένα τόνο. Ήταν πολύ δύσκολη δουλειά.

-Είχε γίνει και εκεί μία μεγάλη απεργία, τι θυμόσαστε;

Κάναμε μία μεγάλη απεργία 62 ημερών που ξεκίνησε το Δεκέμβρη του 1982 και έληξε το Γενάρη του 1983. Ο κόσμος της περιοχής που ζούσε από τα Μεταλλεία για να μας στηρίξει έδινε ό,τι μπορούσε ο καθένας, κατοστάρικο, πεντακοσάρικο, χιλιάρικο, κλπ

Ήμουν μέλος του Δ.Σ. του σωματείου και μέλος της επιτροπής αγώνα. Ο λόγος που έγινε η απεργία ήταν ότι ένας διευθυντής ο Βέργος (που ήθελε να γίνει διευθυντής στον οργανισμό διαχείρισης των προβληματικών επιχειρήσεων) μας έκοψε 150 δραχμές από το μεροκάματο. Εμείς δεν ήμασταν προβληματική επιχείρηση, αν και βρισκόμασταν υπό την “ομπρέλα” του Μαντουδιού που έβγαζε χρώμιο και ήταν. Τελικά κερδίσαμε, κατεβήκαμε και τρεις φορές στην Αθήνα και πήγαμε στον Σκαλιστήρη και διώξαμε τον διευθυντή, δεν μας κόψανε τα λεφτά και δουλέψαμε καλά.

Ο πρόεδρος των εργαζομένων στη μεγάλη απεργία του 1982-1983

Ο Χρήστος Μπρόζος δούλεψε στα Μεταλλεία της Ερέτριας Φαρσάλων και μάλιστα διετέλεσε και πρόεδρος του σωματείου και μάλιστα στην ιστορική απεργία των δύο μηνών.

Μιλήσαμε μαζί του και μας είπε τα εξής: «Δούλεψα στα Μεταλλεία της Ερέτριας Φαρσάλων από το 1957 έως το 1987 που βγήκα στη σύνταξη, δούλευα ξυλοδέτης, κάναμε τα υποστηλώματα στις στοές και μετά δούλεψα στα βαγόνια. Την εποχή εκείνη δούλευαν 200-250 άτομα και οι περισσότεροι ήταν από την περιοχή και τα γύρω χωριά. Είχαν έρθει και μερικοί από την Αργιθέα που έμεναν ακόμα και το χειμώνα, σε σκηνές, σε παράγκες και μερικοί σε κάποια σπίτια στο Τσαγκλί.

Τα μεταλλεία έβγαζαν χρωμίτη ο οποίος γίνονταν εξαγωγή στη Γερμανία και στην Αγγλία.

Ήμουν 15 χρόνια στο σωματείο εργαζομένων και το υπηρέτησα ως πρόεδρός του, ενώ ήμασταν και στη δύναμη της Ομοσπονδίας Μεταλλωρύχων Ελλάδας.

Επιχείρησαν να με ρίξουν από την προεδρία εργοδοτικά στοιχεία και επειδή δεν το κατάφεραν έστησαν εργοδοτικό σωματείο.

Η μεγάλη απεργία των δύο μηνών (Δεκέμβριος 1982 – Ιανουάριος 1983) έγινε για να μην μας κόψουν λεφτά από το μισθό μας. Στις δύσκολες στιγμές κατάφερα να πάρω μαζί μου και τους εργάτες του άλλου σωματείου, βγάζοντάς τους λόγο ότι θα τους διώξει και αυτούς ο Σκαλιστήρης.

Στη διάρκεια της απεργίας οι κάτοικοι των γύρω χωριών, αλλά και εργατικά σωματεία της ευρύτερης περιοχής, μάζεψαν λεφτά για να μας ενισχύσουν, ιδιαίτερα τους πιο φτωχούς εργάτες για να στηρίξουν τις οικογένειές τους.

Τελικά κερδίσαμε και έφυγε και ο διευθυντής που είχε δημιουργήσει το πρόβλημα, αλλά επειδή είχε γίνει ένα περιστατικό με έναν εργαζόμενο που τον είχε βρίσει και απολύθηκε, έκανα παρέμβαση στην επιθεώρηση εργασίας στη Λάρισα.

Μου ζήτησαν να ζητήσει συγνώμη μπροστά σε όλους τους εργάτες και τα διευθυντικά στελέχη και απάντησα ότι εγώ δεν θα ξεφτιλίσω τον εργαζόμενο.

Τελικά και με τη σύμφωνη γνώμη του εργοδότη Σκαλιστήρη, επέστρεψε στη δουλειά και μετά τη δικιά μου συνταξιοδότηση έγινε και πρόεδρος του σωματείου, με τις επιλογές όμως που ακολούθησε τότε, θεωρώ ότι κινήθηκε φιλοεργοδοτικά.

Όταν τα Μεταλλεία πήγαιναν προς το κλείσιμό τους και σταμάτησαν την παραγωγική λειτουργία, έμειναν περίπου 40 εργαζόμενοι με έργο τη συντήρηση του χώρου και βγήκαν μετά από μία δεκαετία στη σύνταξη με περισσότερες αποδοχές από εμάς που είχαμε δουλέψει.

Θεωρώ ότι δεν δούλευαν, αλλά στην ουσία κάθονταν και γι’ αυτό με την έλλειψη ουσιαστικής συντήρησης στο μεταλλείο σημειώθηκαν καθιζήσεις».

Έρευνα και συνεντεύξεις: Nάσος Μπράτσος

Φωτο σύγχρονης κατάστασης Μεταλλείων: Μαριάνθη Κόμνου, που είχε και την ιδέα να γίνει το συγκεκριμένο αφιέρωμα

Φωτο αρχείου: Παλαιόμυλος Φαρσάλων & αρχείο συνεντευξιαζόμενων

Σχετικό θέμα: Η ιστορία των Μεταλλείων Ερέτριας Φαρσάλων – Ήταν από τα πιο παλιά της Ελλάδας (A’ μέρος)