Social media, ο καθρέφτης της σύγχρονης εφηβικής ζωής

Οι παραδοσιακοί τρόποι επικοινωνίας έχουν αλλάξει ριζικά. Οι έφηβοι για παράδειγμα επικοινωνούν πλέον, κυρίως μέσα από διαδικτυακές πλατφόρμες, όπως είναι το Instagram και το TikTok. Τα social media αποτελούν έναν καθρέφτη της σύγχρονης εφηβικής ζωής, με θετικές και αρνητικές όψεις. Από τη μια τους δίνουν την ευκαιρία να συνδεθούν με φίλους, να καλλιεργήσουν δεξιότητες κι από την άλλη, η συνεχής προσπάθεια διαδικτυακής επιβεβαίωσης, τα πρότυπα ομορφιάς, ο εκφοβισμός, αλλά και η σεξουαλική εκμετάλλευση τούς ασκούν τεράστια ψυχολογική πίεση, που προβληματίζει γονείς και ειδικούς.

Πρωταγωνιστές του σημερινού επεισοδίου του Prime Time με τη Μαρία Βούσουλα, είναι μαθητές, οι οποίοι μας ξεναγούν στον δικό τους ψηφιακό κόσμο. 

“Get Ready With Me” 

Η 16χρονη Κάτια έχει μόλις ξυπνήσει… Ανάβει το ring light -ένα ειδικό φως για φωτογραφίες και βίντεο- απαραίτητο εργαλείο για όλους τους influencers, από τους πλέον επιδραστικούς ως και τους φιλόδοξους αρχάριους.Τοποθετεί το κινητό της στον καθρέφτη, χαμογελά στους 136.000 ακολούθους της και μοιράζεται μαζί τους τις πρώτες στιγμές της ημέρας της. Αυτήν την περίοδο -όπως μας εξηγεί- ο πιο δημοφιλής τρόπος αλληλεπίδρασης, που έχει συναρπάσει τους νέους είναι το GRWM (Get Ready With Me). Στην ουσία δηλαδή, οι χρήστες προσκαλούν τους διαδικτυακούς τους φίλους να προετοιμαστούν παρέα για να πάνε σχολείο ή βόλτα. Δημιουργούν ένα βίντεο, στο οποίο καταγράφουν βήμα-βήμα πώς επιλέγουν ρούχα, τι μακιγιάζ θα εφαρμόσουν, ταυτόχρονα όμως μοιράζονται και προσωπικές τους στιγμές…

Για τους περισσότερους μαθητές αυτού του είδους τα βίντεο αποτελούν έναν δημιουργικό τρόπο εκφρασης για να έρθουν πιο κοντά στο κοινό τους… Οι ειδικοί ωστόσο υποστηρίζουν πως αυτές οι τάσεις δεν τους αφήνουν να απολαύσουν τον αυθορμητισμό και την ανεμελιά της ηλικίας τους.

Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 

Η ιστορία των social media στην Ελλάδα ξεκινάει στις αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν διαδίκτυο και ψηφιακή τεχνολογία αρχίζουν να γίνονται προσβάσιμα στο ευρύ κοινό. Το Hi5 και το MySpace είναι οι πρώτες πλατφόρμες που αποκτούν εκατοντάδες χρήστες. Τις εγκαταλείπουν, όμως, πολύ γρήγορα για το facebook, το οποίο μας συστήνεται το 2007. Σειρά έχουν twitter και Youtube. Το 2010 είναι η χρονιά του instagram που κάνει ντεμπούτο με φωτογραφιες υψηλής αισθητικης. Το 2020, την εποχή της καραντίνας  ανθίζει το TikTok με διασκεδαστικά κυρίως βίντεο. Μέσα σε αυτά τα χρόνια υπήρξαν αρκετά ακόμη μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όχι όμως τόσο δημοφιλή.

Φαινόμενο “Sephora Kids” 

Πρόκειται για παιδιά που είναι κάτω των 12 ετών. Λατρεύουν να αγοράζουν κρέμες προσώπου, κυρίως αντιρυτιδικές. Μιμούνται τους ενήλικες και μας δείχνουν με περίσσεια άνεση πώς βάφουν το πρόσωπό τους. Δίπλα τους συνήθως στέκονται και οι γονείς τους, οι οποίοι καμαρώνουν για την ευφράδεια και την εξοικείωση που έχουν αποκτήσει τα παιδια τους με την κάμερα. Το σοκαριστικό αυτό φαινόμενο, προκαλεί φρενίτιδα στα μικρά κορίτσια και ονομάζεται «Sephora kids». Επηρεασμένα από όσα βλέπουν στα social media, αγαπούν να συνωστίζονται σε καταστήματα πώλησης καλλυντικών για να προλάβουν πανάκριβα προϊόντα περιποίησης πριν εξαντληθούν. Επαγγελματίες στον τομέα της αισθητικής εξηγούν ότι τις περισσότερες φορές τα πρότυπα ομορφιάς που προβάλλουν αυτές οι πλατφόρμες είναι, μη ρεαλιστικά και κυρίως επεξεργασμένα, ενώ προειδοποιούν για τις συνέπειες που ενδέχεται να έχουν στην υγεία της επιδερμίδας των ανήλικων χρηστών.
 

Όπως αναφέρει η Ελένη Πατέστη, Ιδιοκτήτρια Ινστιτούτου Ομορφιάς, την επισκέπτονται παιδιά από ηλικία 12 μέχρι 16 τα οποία πηγαίνουν μαζί με τους γονείς. Και όπως λέει δεν περιορίζονται μόνο στα νύχια. Ζητούν εξτέ βλεφαρίδες, laser, διάφορες θεραπείες στο πρόσωπο, ενέσιμα τα οποία έχουν ξεφύγει στις μικρές ηλικίες. Και συμπληρώνει: Ξαφνικά όλα τα παιδιά είναι σχεδόν σαν να έχουν κάνει το ίδιο πρόσωπο. Τα ίδια χείλη, τα ίδια ζυγωματικά, τα ίδια φρύδια, όλες τις ίδιες βλεφαρίδες. Δεν γίνεται ξαφνικά όλοι να έχουν το ίδιο πρότυπο. 

Influencers 

Δημιουργοί περιεχομένου που είναι ακόμη μαθητές Λυκείου. Κι όμως, δηλώνουν ότι γνωρίζουν ήδη τι θέλουν να κάνουν στη ζωή τους. Η δημοτικότητά τους σε TikTok, Instagram και YouTube εκτοξεύεται μέρα με τη μέρα, για πολλούς αποτελούν πηγές έμπνευσης, επηρεάζοντας σε μεγάλο βαθμό τη γενιά τους. 

Τι πρέπει να έχει, όμως, ένα βίντεο για να πάει καλά; “Πρέπει να έχει ένα hook”, λέει ο Φίλιππος μαθητής της Γ΄ Λυκείου. “Πρέπει δηλαδή να σε τραβήξει στα πρώτα τρία δευτερόλεπτα max” εξηγεί ο ίδιος. 

Σύμφωνα με τον Γιώργο Νικολαΐδη, Ψυχίατρο και Διευθυντή Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας στο Ινστιτούτο Υγείας Παιδιού, “Μία βασική αλλαγή στον νέο κόσμο που αναδύεται είναι ότι αυτή η ιδιότητα του ‘επηρεαστή’, του influencing, αποκαθαίρεται από άλλες ιδιότητες με τις οποίες πήγαινε παρέα στις προηγούμενες κοινωνικές οργανώσεις που ξέραμε. Δηλαδή, για παράδειγμα, πάντα υπήρχαν άνθρωποι που επηρέαζαν ιδιαίτερα τη νεολαία, τους
εφήβους, τους νέους ενήλικες, αλλά αυτό ήταν συνδεδεμένο με μια άλλη ιδιότητα. Οι άνθρωποι αυτοί ήταν ηθοποιοί, συγγραφείς, ζωγράφοι, ποιητές, πολιτικοί και κοινωνικοί και θρησκευτικοί ηγέτες. Τώρα φεύγουν όλες αυτές τις ιδιότητες και κάποιος είναι ‘επηρεαστής’ χωρίς να είναι τίποτα άλλο, τίποτα παράλληλο που ταυτόχρονα του δίνει και τη δυνατότητα να επηρεάζει.”. 

Όπως τονίζει ο κ. Νικολαΐδης “Οι περισσότεροι θα είναι αναγκασμένοι να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της πραγματικής ζωής και όχι τον ψηφιακό κόσμο της αναπαράστασης. Γιατί η Ελλάδα χρεοκόπησε το 2010; Γιατί όλα ήταν μια φούσκα. Πιστεύω ότι είναι φούσκα όλα αυτά…” 

Σε πρόσφατο άρθρο τους οι New York Times, αναφέρουν ότι ένας στους τρεις εφήβους στις Ηνωμένες Πολιτείες επιθυμεί να γίνει influencer. Πολλοί από αυτούς δεν περιμένουν καν την ενηλικίωσή τους για να ξεκινήσουν την καριέρα τους στα social media. Κρίσιμο ρόλο -όπως όλα δείχνουν- σε αυτήν τους την απόφαση διαδραματίζουν οι εταιρείες, που προσεγγίζουν τους νέους για την προώθηση προϊόντων, γνωρίζοντας ότι οι έφηβοι αποτελούν μια ισχυρή διαφημιστική δύναμη, με δυνατότητα διείσδυσης σε ένα εξίσου δυναμικό αγοραστικό κοινό. Δηλαδή στα εφηβικά τους πρόσωπα βλέπουν τους ιδανικούς συνεργάτες που θα προωθήσουν διάφορα brands που απευθύνονται σε νεότερες ηλικίες. Το πεδίο της αγοράς σε αυτές τις περιπτώσεις – σύμφωνα με τους ειδικούς- είναι πολύ δύσκολο να οριοθετηθεί, κατάσταση που εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους. 

Like, ντοπαμίνη και εξάρτηση 

Ο ήχος ειδοποιήσεων από τα μηνύματα, τα likes, τις ενημερώσεις, αλλά και τις ομαδικές συνομιλίες μπορεί να φαίνεται αθώος, αλλά σε πολλούς έφηβους προκαλεί αυξημένο άγχος, καθώς οι νέοι συχνά περιμένουν απαντήσεις ή αντιδράσεις στις δημοσιεύσεις τους. Το αποτέλεσμα είναι η συνεχής ανάγκη για έλεγχο των social media, ακόμα και όταν δεν είναι απαραίτητο, διακόπτοντας με αυτόν τον τρόπο καθημερινές δραστηριότητες, όπως η μελέτη κι ο ύπνος. Οι ειδοποιήσεις αυτές, κατά τους ειδικούς της Ψυχικής Υγείας, συνδέονται με τη ντοπαμίνη που παράγεται όταν λαμβάνουν likes ή σχόλια. Αυτή η κατασταση ωστόσο -όπως αναφέρουν- μπορεί να οδηγήσει σε εξάρτηση. Αυτός είναι και ο λόγος που τα τελευταία χρόνια οργανισμοί, όπως το ΚΕΘΕΑ, έχουν δημιουργήσει ειδικές μονάδες για την αντιμετώπιση της νέας αυτής μορφής εθισμού που αγγίζει σχεδόν αποκλειστικά άτομα κάτω των 18 ετών.

“Τα παιδιά έχουν χάσει την πραγματική και την ουσιαστική επικοινωνία”

“Τα παιδιά ασχολούνται με τα social media, ακόμη και στον ελεύθερο τους χρόνο, αποκλειστικά με αυτά. Δηλαδή, όταν βγουν μία βόλτα, θα τα δείτε να σκρολάρουν, να κάνουν ποσταρίσματα. Ακόμα και σε εκδρομές που έχουμε κάνει στο εξωτερικό και στην Ελλάδα, σε βόλτες που είμαστε έξω, είναι πάλι με τα κινητά και τα social media. Δηλαδή, έχουν χάσει την πραγματική και την ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ τους”, αναφέρει ο Γιώργος Λάτσης, Φιλόλογος. 

Εξάρτηση 

Πριν από μερικά χρόνια ο Κωνσταντινος ένιωσε ότι χάνει τον εαυτό του. Αιτία αυτής της δυσφορίας που αισθανόταν ήταν η πολύωρη αλλά και η μη εποικοδομητική ενασχόληση του με τα social media. Αναγνώρισε έγκαιρα τα πρώτα σημάδια της κακής χρήσης του διαδικτύου και ζήτησε βοήθεια από το ΚΕΘΕΑ. Από αυτήν την περιπέτεια κατάφερε να βγει νικητής. Σήμερα σπουδάζει κυβερνοψυχολογία και παραμένει στο ΚΕΘΕΑ όχι ως θεραπευόμενος όμως, αλλά ως μέντορας για τα υπόλοιπα παιδιά που αντιμετωπίζουν παρόμοιο πρόβλημα. 

Αυτήν την περίοδο, 15 έφηβοι και 50 γονείς μαθητών προσπαθούν να βελτιώσουν την καθημερινότητα τους. Ακολουθούν την ίδια διαδρομή με τον Κωνσταντίνο. Όταν διαπίστωσαν ότι η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μετατράπηκε σε κατάχρηση απευθύνθηκαν στην μονάδα έγκαιρης παρέμβασης του ΚΕΘΕΑ για την προβληματική χρήση του διαδικτύου. 

Σύμφωνα με τον Πάρη Κάλφα, Υπεύθυνο Μονάδας Έγκαιρης Παρέμβασης ΚΕΘΕΑ για την προβληματική χρήση διαδικτύου, “οι πιο ώριμες οικογένειες έρχονται όταν έχουν δει τα πρώτα σημάδια. Οι περισσότεροι όμως έρχονται όταν ανάψει φωτιά, όταν πάρει φωτιά το πράγμα. Αυτό σημαίνει ότι το παιδί κάθεται όλη τη νύχτα και ιδίως σε περιόδους διακοπών και στο διαδίκτυο υπάρχει βία σε αντικείμενα, σε πρόσωπα, στους γονείς. Καταστάσεις πάρα πολύ δύσκολες. Και έρχονται τότε και μας λένε πείτε μου τι να κάνω, σαν να ζητάνε μια συμβουλή για να λυθεί το πρόβλημα το οποίο έχει δημιουργηθεί.”

Ο ίδιος θυμάται περιστατικό που όπως είπε “Δεν μπορούσαμε να το βοηθήσουμε, γιατί ένα παιδί που έχει εξάρτηση, -εξάρτηση σημαίνει απώλεια ελέγχου. Είχε πια 20 ώρες τη μέρα στο διαδίκτυο. Πόσο χρόνων. Ήταν 20 χρονών. Υποσιτιζόταν, δεν σηκωνόταν καθόλου από την οθόνη, κοιμόταν πάνω στην καρέκλα. Υπάρχουν τέτοιες περιπτώσεις πολύ σοβαρές. Εκεί χρειάζεται νοσηλεία και ψυχιατρική υποστήριξη.”

Cyberbullying

Eνα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που έχουν προκύψει με την εξάπλωση των social media είναι και το cyberbullying ή αλλιώς διαδικτυακός εκφοβισμός, οι θύτες σε αυτήν την περίπτωση χρησιμοποιούν τα ψηφιακά μέσα για να εκφοβίσουν, να παρενοχλήσουν, να διασύρουν ακόμη και να ταπεινώσουν κυρίως παιδιά και εφήβους. Μια σοβαρή απειλή που μπορεί να έχει καταστροφικές επιπτώσεις στη ζωή των θυμάτων.

Πηγή: skai.gr

Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.