Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι: Ο «πραγματιστής ριζοσπάστης» ηγέτης των Σύρων ανταρτών

Για χρόνια, ο ηγέτης των ανταρτών Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι απέφευγε να εκτεθεί. Αλλά τώρα μπαίνει στο προσκήνιο, δίνει συνεντεύξεις σε διεθνή μέσα ενημέρωσης και με το πραγματικό του όνομα Άχμεντ αλ-Σαράα υπογράφει τις πρώτες αποφάσεις μετά τη νίκη, όπως το να απαγορεύει στους άνδρες να πυροβολούν στον αέρα, θέλοντας να μεταδώσει μια αίσθηση δημόσιας τάξης, αλλά και να σβήσει τα ίχνη που μαρτυρούν το τζιχαντιστικό παρελθόν του.

Ο ηγέτης της ισλαμιστικής ομάδας Χάγιατ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS), η οποία κατέλαβε τη Δαμασκό αυτή την Κυριακή, γεννήθηκε στο Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας το 1982 και η μεταμόρφωσή του δεν είναι πρόσφατη, αλλά έχει καλλιεργηθεί προσεκτικά όλα αυτά τα χρόνια.

Αυτό φαίνεται όχι μόνο στις δημόσιες δηλώσεις και τις συνεντεύξεις του σε διεθνή μέσα, αλλά και στην εξελισσόμενη εμφάνισή του. Παλαιότερα κυκλοφορούσε ντυμένος με παραδοσιακή τζιχαντιστική στρατιωτική ενδυμασία, όμως τα τελευταία χρόνια έχει υιοθετήσει μια πιο δυτικού τύπου γκαρνταρόμπα. Τις προηγούμενες εβδομάδες εμφανίζεται με στρατιωτικά ρούχα, τονίζοντας τον ρόλο του ως διοικητής της αίθουσας στρατιωτικών επιχειρήσεων.

Σύμφωνα με τα λεγόμενα του ίδιου, λίγα χρόνια μετά τη γέννησή του στη Σαουδική Αραβία, η οικογένεια του επέστρεψε στη Συρία το 1989, όπου έζησε και μεγάλωσε στη γειτονιά Μετζέχ της Δαμασκού.

Οι επαφές του Τζολάνι με τις ισλαμιστικές οργανώσεις ξεκίνησαν από το Ιράκ, όπου συνδέθηκε με την Αλ Κάιντα και αργότερα με το Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ.

Μετά την εισβολή υπό την ηγεσία των ΗΠΑ το 2003, ενώθηκε με άλλους ξένους μαχητές στο Ιράκ και το 2005 συνελήφθη και φυλακίστηκε. Έγκλειστός ενίσχυσε τις σχέσεις του με τζιχαντιστικές οργανώσεις και αργότερα γνώρισε τον Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι, τον μετέπειτα ηγέτη του IS.

Το 2011, ο Μπαγκντάντι έστειλε τον Τζολάνι στη Συρία για την ίδρυση του Μετώπου Αλ Νούσρα, που μέσε σε ένα χρόνο έγινε μια εξέχουσα μαχητική δύναμη, κρύβοντας όμως τους δεσμούς της με το Ισλαμικό Κράτος και την Αλ Κάιντα.

Οι εντάσεις προέκυψαν το 2013 όταν η ομάδα του Μπαγκντάντι στο Ιράκ δήλωσε μονομερώς τη συγχώνευση των δύο ομάδων, κηρύσσοντας τη δημιουργία του Ισλαμικού Κράτους του Ιράκ και του Λεβάντε και αποκαλύπτοντας δημόσια για πρώτη φορά τους δεσμούς ανάμεσά τους.

Καθώς ήθελε να απομακρύνει την ομάδα του από τις βίαιες τακτικές του Ισλαμικού Κράτους, ο Τζολάνι απέρριψε αυτήν την πρωτοβουλία, οδηγώντας σε διάσπαση των δύο οργανώσεων.

Από τότε ο Τζολάνι ήθελε να αποστασιοποιηθεί από τη βαρβαρότητα του IS και έδινε έμφαση σε μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση στη τζιχάντ.

Αφού διέκοψε τους δεσμούς του με την Αλ Κάιντα, μετονόμασε την ομάδα σε Τζαμπχάτ Φατάχ αλ Σαμ και το 2017 σε Χάγιατ Ταχρίρ αλ Σαμ.

Παρά τη διάσπαση με την Αλ Κάιντα και τις αλλαγές του ονόματος, η HTS συνέχισε να χαρακτηρίζεται από τον ΟΗΕ, τις ΗΠΑ και άλλες χώρες ως τρομοκρατική οργάνωση και οι ΗΠΑ έδιναν αμοιβή 10 εκατομμυρίων δολαρίων για πληροφορίες που θα οδηγούσαν στη σύλληψη του Τζολάνι, θεωρώντας τη διάσπαση παραπλανητική.

Υπό τον Τζολάνι, η HTS έγινε η κυρίαρχη δύναμη στην περιφέρεια της Ιντλίμπ, το μεγαλύτερο προπύργιο των ανταρτών της βορειοδυτικής Συρίας και το καταφύγιο περίπου τεσσάρων εκατομμυρίων ανθρώπων, που είχαν εκτοπιστεί από άλλες επαρχίες της χώρας.

Για να αντιμετωπίσει τις ανησυχίες σχετικά με το γεγονός ότι μια ένοπλη ομάδα κυβερνά την περιοχή, η HTS δημιούργησε το 2017 ένα πολιτικό μέτωπο, τη λεγόμενη «Συριακή Κυβέρνηση Σωτηρίας», ως πολιτικό και διοικητικό σκέλος, η οποία λειτουργούσε σαν κράτος, με πρωθυπουργό, υπουργεία και τοπικά τμήματα που εποπτεύουν τομείς όπως η εκπαίδευση, η υγεία και η ανοικοδόμηση, ενώ διατηρούσε και ένα θρησκευτικό συμβούλιο καθοδηγούμενο από τη Σαρία.

Για να αναδιαμορφώσει την εικόνα του, ο Τζολάνι ασχολήθηκε ενεργά με τα κοινά, επισκεπτόμενος καταυλισμούς εκτοπισμένων, παρακολουθώντας εκδηλώσεις και επιβλέποντας τις προσπάθειες παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας. Δίνοντας προτεραιότητα στη σταθερότητα, τις δημόσιες υπηρεσίες και την ανοικοδόμηση, είχε ως στόχο να παρουσιάσει την περιοχή της Ιντλίμπ ως μοντέλο επιτυχίας υπό την κυριαρχία της HTS, ενισχύοντας τόσο τη νομιμότητα της ομάδας του, όσο και τις δικές του πολιτικές φιλοδοξίες.

Εντούτοις, υπάρχουν κι εκείνοι που συγκρίνουν τη διακυβέρνησή του με εκείνη του Άσαντ, κατηγορώντας την HTS για αυταρχισμό, καταστέλλοντας οποιαδήποτε διαφωνία και φιμώνοντας τους επικριτές.

Ξεκινώντας μια νέα σελίδα στην πολύπαθη χώρα της Μέσης Ανατολής, η προσέγγιση του Τζολάνι θα μπορούσε να σηματοδοτήσει την παρακμή των παγκόσμιων τζιχαντιστικών κινημάτων όπως το Ισλαμικό Κράτος και η Αλ Κάιντα, των οποίων η ακαμψία θεωρείται όλο και περισσότερο αναποτελεσματική και μη βιώσιμη.

Η πορεία του μπορεί ενδεχομένως να εμπνεύσει και άλλες ομάδες να προσαρμοστούν, σηματοδοτώντας είτε μια νέα εποχή πολιτικά ευέλικτου «τζιχαντισμού» με έντονα τοπικά στοιχεία ή απλώς μια προσωρινή απόκλιση από την παραδοσιακή πορεία, προκειμένου να επιτευχθούν κάποια πολιτικά και εδαφικά κέρδη.

Πηγή: BBC