«Γυναίκες χωρίς υπότιτλο» – ertnews.gr

Ο καθένας έχει μια ιστορία, λιγότερο ή περισσότερο περιπετειώδη, ευχάριστη ή δυσάρεστη, αλλά σίγουρα με πολλά σκαμπανεβάσματα.

Ένα μη γραμμικό σύστημα, που αν μη τι άλλο κάνει ενδιαφέροντα τον βίο, όπως φαίνεται από το ρεπορτάζ του δημοσιογράφου της ΕΡΤ Θοδωρή Πυλιώτη, ο οποίος παρουσιάζει την Ομάδα Προφορικής Ιστορίας της Χίου.

Στην βιβλιοθήκη Κοραή δυο μέλη της, αναφέρεται στις μνήμες των γυναικών όπως διαμορφώθηκαν μέσα από δυο επαγγέλματα. Της ράφτρας και της ασυρματίστριας, όπως λέει η Καλλιόπη Λιαδή, μέλος της ομάδος. Κάθε γυναίκα εκείνης της περιόδου στα τέλη της δεκαετίας του ΄50 είτε ήταν επάνω  από μια ραπτομηχανή είτε επάνω από έναν ασύρματο και έγραψαν τις δικές τους ιστορίες.

Η σχολή ραδιοτηλεγραφητών που λειτούργησε από το 1958 και για δέκα χρόνια έδωσε την ευκαιρία στις γυναίκες να βγούν από τους καθιερωμένους ρόλους.

Η συλλογή των αφηγήσεων προέκυψε προ δυο ετών έπειτα από ένα σεμινάριο για την λήψη προσωπικών συνεντεύξεων καθημερινών ανθρώπων. Στόχος είναι σύμφωνα μ την κ. Λιαδή να γραφεί η ιστορία “από κάτω” για να δημιουργηθεί η συλλογική  μνήμη. Σημειώνει ότι όσα γράφονται δεν προέρχεται από τις επίσημες πηγές, που ελέγχονται από τους “ισχυρούς”.

Συλλέγοντας «…Καρφίτσες, κλωστές και σήματα Μορς…», πλέκονται τα αφηγήματα, των γυναικών, που θέλησαν να κόψουν και να ράψουν την ζωή τους όπως αυτές νόμιζαν σπάζοντας τα στερεότυπα, παρ’ όλες τις κοινωνικές δυσκολίες, σημειώνει η Στέλλα Τσιροπινά, μέλος της ομάδας.

Κάθε άτομο αντιμετώπισε σύμφωνα με τον δικό του χαρακτήρα τις δυσκολίες που υπήρχαν για όλες τις γυναίκες σε παλαιότερες εποχές. Ενώ η πολιτεία προσπαθούσε να τις απεγκλωβίσει από δεσμά που δημιουργήθηκαν από ισχυρούς, κατοχυρωμένους και παραδοσιακούς θεσμούς επί αιώνες, οι μικρές ή μεγαλύτερες κοινωνίες, εγκλωβισμένες και αυτές στο δικό τους αφήγημα ύψωναν ιδιόμορφα τείχη.

Το Σάββατο 8 Μαρτίου οι κάτοικοι της Χίου θα μπορέσουν να ακούσουν, τις προσωπικές ιστορίες, ή καλύτερα τις εμπειρίες διαφόρων γυναικών, σε ένα βάθος χρόνου πολλών δεκαετιών.

Είθισται να λέγεται ότι η ιστορία γράφεται από τους ισχυρούς. Πότε εμποδίστηκαν οι ανίσχυροι ή οι ηττημένοι να γράψουν; Το αν οι θέσεις τους λαμβάνονται υπ’ όψιν και σε τι βαθμό είναι θέμα τεκμηριωμένης αξιολόγησης, αν υπάρχει, και ευπιστίας ή άγνοιας. Επίσης, εάν ίσχυε θα αφορούσε όλους τους ισχυρούς και όχι κάποιους. Ωστόσο, αυτό το μότο είναι μια αφορμή για την σχετικοποίηση της ιστορίας. Όπως παρατήρησε ο Απόστολος Βακαλόπουλος: «ὁ  ἀνέρειστος, ἀθεμελίωτος στοχασμός, καταργοῦν τὸν ἱστορικὸ καὶ τὴν ἔρευνά του». Παραφράζοντας τον ανθέλληνα Ντοστογιέφσκι «αν δεν υπάρχει [γεγονός], τότε όλα είναι αποδεκτά».

Όσον αφορά την παραδοσιακότητα, αυτή είναι η προσπάθεια μιας νέας δημιουργίας με βάση την παράδοση, όπου όμως η αρχική παράδοση αλλοιώνεται από μνήμες, συχνά κατασκευασμένες στο υποσυνείδητο ή χειρότερα στο συνειδητό των αφηγητών για να ταιριάζουν στην γενικότερη εικόνα που φιλοτεχνούν τα υποκείμενα για τον εαυτό τους, που μπορεί να είναι καθαρά μυθιστορηματικές και συν τω χρόνω τείνουν να καταλάβουν την θέση του αληθινού.

Η προσέγγιση της ιστορίας, με προσωπικά αφηγήματα και ποιητική διάσταση, παράγει κείμενα, που δεν βαρύνονται με την επικεφαλίδα “ιστορικά” και δεν θα πρέπει να συγχέονται με την ιστορική συλλογική μνήμη. Σχετικά με το λεγόμενο ιστορικό μυθιστόρημα η αναφορά του καθηγητού ρωσικών σπουδών Dan Ungurianu είναι χαρακτηριστική: Προσφέρει αριστουργήματα μυθοπλασίας επ’ αφορμή κάποιων γεγονότων, αλλά «δεν είναι γεγονότα, ούτε ιστορία». Όπως το περιέγραψε ο δημοσιογράφος Osip Ivanovich Senkovsky είναι «κατάφωρη μοιχεία της ιστορίας με την φαντασία».[1] Όσον αφορά την λαογραφία – εθνογραφία, «είναι μυθοπλασία και οι κανόνες της είναι αυτοί της λογοτεχνικής κριτικής».[2]  

[1] ^{Dan Ungurianu, Plotting History: The Russian Historical Novel in the Imperial Age, University of Wisconsin Press, 2007, σσ.3- 5}

[2] ^{Andrew Sherratt, Reviving the Grand Narrative- Archaeology and Long-Term Change The Second David L. Clarke Memorial Lecture, Journal of European Archaeology, pp. 1-32, Cambridge University Press 1995, σ.2.}