Οι επιπτώσεις της απόφασης Τραμπ για 2η απόσυρση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα

Σύνταξη : Πολυδεύκης Παπαδόπουλος

Ποιες συνέπειες θα έχει διεθνώς η δεύτερη αποχώρηση των ΗΠΑ από τις Συμφωνίες του Παρισιού την οποία αποφάσισε ο Ντόναλντ Τραμπ, τόσο στο περιβαλλοντικό επίπεδο, όσο και στο πολιτικό ; Τι θα σημάνει η περαιτέρω επέκταση των εξορύξεων στις ΗΠΑ και η απομάκρυνση τους από τις ΑΠΕ, όπως επίσης ανακοίνωσε ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος ;

Οι εξελίξεις αυτές θα επηρεάσουν τις πολιτικές πράσινης μετάβασης στις άλλες μεγάλες οικονομίες του πλανήτη, όπως είναι η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία και ιδίως η Ευρωπαϊκή Ένωση ;  Και τελικά πόσο έχει αποδώσει η Συμφωνία του Παρισιού από το 2015 που έχει αποφασιστεί έως σήμερα, για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας παγκοσμίως ;  Τα ερωτήματα αυτά τίθενται στην εκπομπή του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου «Με το Πρώτο στην Ευρώπη και τον Κόσμο» (Α’ Πρόγραμμα, Σάββατα και Κυριακές 12.00-13.00). Τις απαντήσεις δίνει ο Κώστας Καρτάλης Καθηγητής Φυσικής Περιβάλλοντος και Κλίματος στο Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, καθώς και μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Κλιματική Αλλαγή

Η αμερικανική αποχώρηση ξανά από τις Συμφωνίες του Παρισιού, αν μη τι άλλο θα  οδηγήσουν σε αθέτηση της υπόσχεσης κατά την περίοδο της διακυβέρνησης Μπάιντεν  οι ΗΠΑ να μειώσουν την ατμοσφαιρική ρύπανση που προκαλούν οι ίδιες έως και 66% μέσα σε μια δεκαετία. Επίσης, θέτει υπό αμφισβήτηση μια σειρά από άλλες δεσμεύσεις των Ηνωμένων Πολιτειών, όπως η παροχή δισεκατομμυρίων δολαρίων στις φτωχότερες χώρες που υποφέρουν από πρωτοφανή κύματα καύσωνα, πλημμύρες και άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Να σημειωθεί πως οι ΗΠΑ είχαν ήδη μείνει πίσω στους κλιματικούς στόχους τους για το 2030, παρά τις προσπάθειες που περιλάμβαναν εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια σε δαπάνες καθαρής ενέργειας από τον τέως πρόεδρο Τζο Μπάιντεν..

Η απόφαση Τραμπ  για απόσυρση από τη Συμφωνία που Παρισιού συνοδεύτηκε, ακόμη, από την εξαγγελία πως θα ξεκλειδώσει αυτό που αποκάλεσε «υγρό χρυσό» της Αμερικής, δίνοντας νέες άδειες για εξορύξεις πετρελαίου και φυσικού αερίου σε ομοσπονδιακά εδάφη των ΗΠΑ και θαλάσσιες περιοχές κι ακυρώνοντας ορισμένους περιορισμούς που είχε επιβάλλει η προηγούμενη κυβέρνηση Μπάιντεν,. Είναι γνωστή και χαρακτηριστική η έκφρασή του «Drill, baby, drill» Επίσης, κατά την ορκωμοσία του είπε για τις γεωτρήσεις . «Έχουμε κάτι που κανένα άλλο κατασκευαστικό έθνος δεν θα έχει ποτέ, τη μεγαλύτερη ποσότητα πετρελαίου και φυσικού αερίου από οποιαδήποτε χώρα στη Γη, και θα το χρησιμοποιήσουμε».

Τα ακριβή πάντως στοιχεία δείχνουν πως η εξόρυξη πετρελαίου στις ΗΠΑ έχει φτάσει -με τη χρήση της μεθόδου διάτρησης (fracking)- στο ανώτατο σημείο με ημερήσια παραγωγή σχεδόν  14.8 εκατ. βαρέλια, όταν η κατανάλωση στη χώρα είναι περίπου 19,7 εκατ. βαρέλια τη μέρα. Από πλευράς διαπιστωμένων αποθεμάτων, οι HΠΑ βρίσκονται στην 11η θέση με 35.2 δις βαρέλια, τα οποία αντιστοιχούν στις ανάγκες τους για 5 χρόνια, με το σημερινό επίπεδο κατανάλωσης. Σε ό,τι αφορά το φυσικό αέριο, η ημερήσια παραγωγή των ΗΠΑ έφτασε το 2024 τα 103.2 δις. κυβικά πόδια τη μέρα (περίπου 3,4 δισ. κυβικά μέτρα). Εξ αυτών το 10% εξάγεται κυρίως σε μορφή LNG.  Nα σημειωθεί, επίσης, ότι οι εκπομπές άνθρακα στις ΗΠΑ μειώθηκαν μόλις 0,2%  πέρυσι, ακόμη και με τις πράσινες πολιτικές του Μπάιντεν σε πλήρη εξέλιξη. Ακόμη, ο Τραμπ, εκτός από τη δέσμευσή του να επεκτείνει την παραγωγή ορυκτών καυσίμων, έχει διαφωνήσει με την ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας, έχει επιτεθεί  σε προγράμματα επέκτασης της χρήσης των ηλεκτρικών αυτοκινήτων και έχει υποσχεθεί να ακυρώσει κανόνες που στοχεύουν στον περιορισμό της ρύπανσης των σταθμών παραγωγής ενέργειας. Με βάση όλα αυτά τα δεδομένα, ο κ. Καρτάλης ερωτάται τι συνέπειες θα έχει μια τέτοια στάση των ΗΠΑ, εκτός από τον πολιτικό της αντίκτυπο, στην παγκόσμια ατμοσφαιρική ρύπανση.

Ακόμη, ο Ντόναλντ Τραμπ συνηθίζει να λέει ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα σαμποτάρουν τις δικές τους βιομηχανίες ενώ η Κίνα μολύνει ατιμώρητη» ως βασικό επιχείρημα για την απόσυρση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού και την αλλαγή ενεργειακής πλεύσης. Ωστόσο, η Κίνα, όπως η Ινδία και η Βραζιλία (πέραν της ΕΕ) έσπευσαν να υπογραμμίσουν τη δέσμευσή τους να εφαρμόσουν τη Συμφωνία του Παρισιού. Μάλιστα, η Κίνα παρέμεινε δεσμευμένη στη Συμφωνία και δεν άλλαξε τους μακροπρόθεσμους στόχους της και στη διάρκεια της πρώτης θητείας του Τραμπ και την τότε αμερικανική αποχώρηση  από τις Συμφωνίες. Να σημειωθεί ότι η Κίνα παράγει σήμερα περισσότερα από τα μισά ηλεκτρικά οχήματα παγκοσμίως, το 70% των αιολικών και το 80% των ηλιακών πάνελ, στοιχείο που επέτρεψε να μειωθεί σημαντικά το κόστος τους. Από την άλλη είναι γεγονός πως οι προβλέψεις της Συμφωνίας του Παρισιού είναι λιγότερο περιοριστικές για αναπτυσσόμενες χώρες, στις οποίες εξακολουθούν να συμπεριλαμβάνονται η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία, παρά τα μεγέθη τους. Ακόμη, το Πεκίνο βρίσκεται σε εμπορική αντιπαράθεση με τις Βρυξέλλες εξαιτίας των δασμών στις εκπομπές άνθρακα που έχει επιβάλει η ΕΕ στις κινεζικές εισαγωγές.

Πάντως, όπως υπενθυμίζει και ο κ. Καρτάλης, οι στόχοι της Συμφωνίας του Παρισιού δεν είναι δεσμευτικοί. Ωστόσο η Συμφωνία βοήθησε στην επιβράδυνση της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε σύγκριση με αυτό που θα μπορούσε να συμβεί χωρίς αυτήνι, σύμφωνα με την  Υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα. ΚΙ αυτό γιατί παρακίνησε πολλές χώρες να χρησιμοποιήσουν καθαρότερες μορφές ενέργειας με τη βοήθεια εθνικών ή συλλογικών χρηματοδοτήσεων. Έτσι, π.χ. οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική, αναμένεται να παράγουν το 22% της ηλεκτρικής ενέργειας των ΗΠΑ το 2024, από περίπου 15% το 2017. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι επενδύσεις στην καθαρή ενέργεια αναμένονταν να είναι σχεδόν διπλάσιες σε σύγκριση με τα ορυκτά καύσιμα στο τέλος του ‘24. Όταν ο Πρόεδρος Τραμπ ανέλαβε για πρώτη φορά τα καθήκοντά του το 2017, ήταν σχεδόν ισομερείς.

Από την άλλη, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου συνέχισαν να αυξάνονται παγκοσμίως, από περίπου 35 δισεκατομμύρια τόνους οπότε εγκρίθηκε η συμφωνία σε περισσότερους από 41 δισεκατομμύρια τόνους το 2024. Το επίπεδο αυτό μπορεί να είναι κοντά στο αποκορύφωμα, αλλά η εξέλιξη σημαίνει ότι η διατήρηση των θερμοκρασιών κάτω από 1,5 C μακροπρόθεσμα θα είναι σχεδόν αδύνατη. Οι παγκόσμιοι μέσοι όροι το 2024 για πρώτη φορά υπερέβησαν αυτό το όριο για ένα πλήρες ημερολογιακό έτος. Στη δε Σύνοδο COP29 στο Αζερμπαϊτζάν τον περασμένο Νοέμβριο τα συμμετέχοντα μέρη απέτυχαν να επαναλάβουν την παλιά τους υπόσχεση να απομακρυνθούν από τα ορυκτά καύσιμα όσο το δυνατόν γρηγορότερα.

Σε ό,τι αφορά την ΕΕ, στη συζήτηση αναφέρεται πως η Ενωση έχει κάνει τη μεγαλύτερη στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όχι μόνο για την προστασία του Κλίματος, αλλά διότι κάτι τέτοιο αποφέρει και πλούτο στις χώρες, όπως δείχνουν και τα στοιχεία του ΟΗΕ.  Και όντως, το μερίδιο των ΑΠΕ αυξήθηκε σχεδόν στο μισό της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Ένωσης,  η δε ηλιακή ενέργεια ξεπέρασε τον άνθρακα για πρώτη φορά στο ενεργειακό μείγμα της ΕΕ.  Με όλα αυτά η Ένωση μείωσε τις εκπομπές της κατά 7,5% από το 2022 ως το 2023, πολύ περισσότερο από άλλες μεγάλες πλούσιες χώρες. Επίσης είναι η μεγαλύτερη χρηματοδότης της μάχης κατά της κλιματικής κρίσης.

Ωστόσο, αρκετοί πλέον στην Ευρώπη φοβούνται ότι ένας εμπορικός πόλεμος με τις ΗΠΑ ή και την Κίνα, εκτός από το να βλάψει την ανάπτυξη, θα μπορούσε να εμποδίσει την πράσινη μετάβαση. Επίσης, εκτός από τους εξωτερικούς παράγοντες, η ΕΕ είναι αντιμέτωπη με δημοσιονομικές δυσκολίες και ορισμένες χώρες μέλη αρχίζουν να απομακρύνονται από πολιτικές ενίσχυσης της αιολικής ενέργειας και των ηλεκτρικών οχημάτων. Η ενεργειακή κρίση, οι συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία, τα εκλογικά αποτελέσματα σε σειρά χωρών τα οποία ενίσχυσαν δυνάμεις που έχουν έως και αντίθετες θέσεις, καθώς και η «εξέγερση των αγροτών» την περασμένη άνοιξη δημιουργούν αμφιβολίες και στην ΕΕ για το πώς και πόσο θα συνεχιστεί η Πράσινη Μετάβαση.