«Εκτυφλωτική» η λάμψη του χρυσού εν μέσω υψηλής οικονομικής αβεβαιότητας

H ταχύτατη άνοδος της τιμής του χρυσού, με συνεχόμενα νέα ρεκόρ το τελευταίο διάστημα, επιβεβαιώνει ότι η οικονομική αβεβαιότητα σε παγκόσμιο επίπεδο κινείται σε πολύ υψηλά επίπεδα, οδηγώντας τους επενδυτές στην αναζήτηση ασφαλών καταφυγίων για τα χρήματά τους. Στις πολεμικές συγκρούσεις στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή προστέθηκε η αβεβαιότητα από τις πολιτικές της νέας κυβέρνησης Τραμπ για τους δασμούς και το διεθνές εμπόριο, οδηγώντας σε αύξηση της ζήτησης του πολύτιμου μετάλλου.

Ο χρυσός είναι κατ’ εξοχήν ένα ασφαλές επενδυτικό καταφύγιο καθώς η αξία του είναι διαχρονικά δοκιμασμένη. Η περιορισμένη δυνατότητα αύξησης της προσφοράς του «εγγυάται» την αξία του και για αυτόν τον λόγο, άλλωστε, αποτέλεσε το κύριο μέσο πληρωμών σε παλαιότερες εποχές.

Η προσφορά χρήματος από τις κεντρικές τράπεζες βασιζόταν στην κάλυψη της από διαθέσιμα του πολύτιμου μετάλλου που κατείχαν αυτές και μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1970 οι ΗΠΑ είχαν την υποχρέωση μίας σταθερής ισοτιμίας δολαρίου – χρυσού (35 δολάρια ανά ουγκιά). Το 1971, σε μία περίοδο υψηλού πληθωρισμού που υποδαυλίστηκε από τον πόλεμο που έκαναν στο Βιετνάμ, οι ΗΠΑ κατάργησαν την υποχρεωτική αυτή μετατροπή και μαζί και το σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών του Μπρέτον Γουντς.

Παρά την κατάργηση του χρυσού κανόνα, οι κεντρικές τράπεζες συνέχιζαν να διατηρούν σημαντικό ποσοστό των συναλλαγματικών διαθεσίμων τους σε χρυσό και η τάση αυτή ενισχυόταν σε περιόδους οικονομικής αβεβαιότητας. Η λάμψη του χρυσού είναι πιο έντονη, όταν η οικονομική αβεβαιότητα συνυπάρχει με έλλειψη επικερδών εναλλακτικών επενδύσεων χρημάτων, όπως στην περίοδο της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008-2009. Με τα χρηματιστήρια να βυθίζονται και τα επιτόκια να μειώνονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα, ο χρυσός ήταν ιδιαίτερα ελκυστική επένδυση και η μεγάλη αύξηση της ζήτησης είχε ως αποτέλεσμα η τιμή του να ξεπεράσει τον Σεπτέμβριο του 2009 τα 1.000 δολάρια ανά ουγκιά και να υπετριπλασιαστεί σε σχέση με τον Απρίλιο του 2000, όταν ανερχόταν σε 300 δολάρια.

Ο καλπασμός της τιμής του συνεχίστηκε έως τον Αύγουστο του 2011, όταν έφτασε τα 1.820 δολάρια. Καθώς, ωστόσο, η παγκόσμια οικονομία επανήλθε σταδιακά σε ρυθμούς ανάπτυξης και τα χρηματιστήρια κινήθηκαν ξανά ανοδικά, η φρενίτιδα για τον χρυσό σταμάτησε και η τάση πώλησής του επικράτησε τα επόμενα χρόνια. Έτσι, η τιμή του υποχώρησε στα 1.000 δολάρια στα τέλη του 2015 για να αρχίσει να αυξάνεται στη συνέχεια και να φτάσει τον Ιούνιο του 2020 στα υψηλά επίπεδα του 2011.

Από το 2020 άρχισε μία νέα ανοδική τάση, η οποία έγινε πιο έντονη από τον Απρίλιο του 2023, όταν η τιμή του ξεπέρασε τα 2.000 δολάρια για να σκαρφαλώνει γρήγορα, με πολλαπλά ρεκόρ στη διάρκεια του 2024 και να κορυφωθεί την περασμένη εβδομάδα κοντά στα 2.900 δολάρια.

Αν και η σημερινή περίοδος δεν είναι ίδια με αυτή της μεγάλης κρίσης, έχει ομοιότητες που εξηγούν τη νέα εκτίναξη της τιμής του χρυσού. Τα συνεχόμενα ρεκόρ οφείλονται στη γενικότερη οικονομική αβεβαιότητα σε συνδυασμό με τη μείωση των σταθερών αποδόσεων καθώς οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες άρχισαν να μειώνουν τα επιτόκιά τους το δεύτερο εξάμηνο του 2024. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει μειώσει το επιτόκιο καταθέσεων στο 2,75% από 4% τον Ιούνιο του 2024 και η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) κατά μία ποσοστιαία μονάδα, στο 4,25% έως 4,5%. Ωστόσο, η στάση αναμονής που έχει διαμηνύσει η Fed σχετικά με την περαιτέρω μείωση των επιτοκίων της μπορεί να περιορίσει, σύμφωνα με αναλυτές, μία περαιτέρω άνοδο της τιμής του χρυσού.

Η καθαρή ζήτηση χρυσού από τις κεντρικές τράπεζες (οι αγορές μείον τις πωλήσεις) ήταν θετική όλα τα τελευταία 15 χρόνια, αλλά εκτινάχθηκε τα τελευταία τρία χρόνια, μετά δηλαδή την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, και κινείται πάνω από 1.000 τόνους, με τη συνολική ζήτηση να πλησιάζει τους 5.000 τόνους ή σε αξία τα 382 δις. δολάρια.

Σύμφωνα με στοιχεία έκθεσης του Παγκόσμιου Συμβουλίου Χρυσού (World Gold Council), η ζήτηση των επενδυτών για το πολύτιμο μέταλλο απογειώθηκε το 2024, σημειώνοντας αύξηση 25% στους 1.180 τόνους. Η ζήτηση για αγορά ράβδων χρυσού και χρυσών νομισμάτων έμεινε σταθερή σε σχέση με το 2023, αλλά σταμάτησαν οι μεγάλες εκροές (244 εκατ. δολάρια το 2023) από τα εισηγμένα σε χρηματιστήρια επενδυτική κεφάλαια σε χρυσό (ETFs).

Η ζήτηση για ράβδους και νομίσματα αυξήθηκε ιδιαίτερα στην Κίνα (20%) και την Ινδία (29%), αντισταθμίζοντας τις μεγάλες μειώσεις στις ΗΠΑ (-33%), την Ευρώπη (-50%) και την Τουρκία (-25%), όπου όμως κινήθηκε σε υψηλά επίπεδα σε σχέση με την περασμένη δεκαετία.

H εκτίναξη, ωστόσο, της τιμής του χρυσού είχε ως αποτέλεσμα να γίνουν πολύ ακριβά τα κοσμήματα και έτσι να μειωθεί η ζήτησή τους κατά 11% σε 1.877 τόνους το 2024.