Ανησυχητικά ποσοστά κατανάλωσης αλκοόλ και ηλεκτρονικών τσιγάρων στα παιδιά ηλικίας 11-15 ετών
Κρητικός βοσκός χτυπά με την κατσούνα του έναν αλεξιπτωτιστή, το αλεξίπτωτο του οποίου μπλέχτηκε κατά την πτώση σε ελαιόδεντρο. “Life”, 9 Ιουνίου 1941 |
«Αν θες η κατσούνα να είναι γερή, τα ξύλα θα τα κόψεις στη λίγωση του φεγγαριού». Αυτό είναι το πρώτο που μαθαίνει κανείς αν συναντήσει τεχνίτη που ασχολείται ακόμα
Αυτός μας είπε και ο κύριος Κώστας Βαμβουκάκης από τον Κρουσώνα, o οποίος άρχισε να κατασκευάζει ποιμενικές ράβδους, πριν 8 χρόνια όταν βγήκε στη σύνταξη.
Εργολάβος, χρόνια στις οικοδομές πήγε με ένα συγγενή και συνονόματο του, τον οποίο πολλές φορές ευχαρίστησε κατά τη διάρκεια της συνάντησής μας, για να μαζέψουν ξύλα στο δάσος, και άρχισε σιγά – σιγά να μαθαίνει τη τέχνη.
Αμπελιτσιά ή ανέγνωρο, Zelkova abelicea. Από το ξύλο της κατασκευάζονταν παραδοσιακά οι κατσούνες των βοσκών στην Κρήτη. Οι γνήσιες κατσούνες είναι φτιαγμένες από αμπελιτσιά και έχουν γάγλες, είναι δηλαδή κυματοειδείς.
Δεν είχε και άλλη δουλειά να κάνει εκείνη την εποχή και ξεκίνησε στα 57 χρόνια του ένα νέο επάγγελμα. Το πρώτο που έμαθε και αυτός είναι το «μυστικό» της κοπής του ξύλου: «Τα ξύλα πρέπει να μαζευτούν μόνο στη λίγωση (όταν μικραίνει –λιγοστεύει) του φεγγαριού.
Ο χρόνος έχει 12 λιγώσεις . Εγώ και στις 12 λιγώσεις, όλα τα χρόνια που κάνω αυτή τη δουλειά, κόβω τα ξύλα μου. Διότι αν το κόψεις στη γέμωση, σε δυο μήνες η βέργα μαμουνιά, ανθρακά και σπάει, όσο χοντρό και να’ναι το ξύλο.
Έτσι το έχω ακούσει από τους παλιούς είναι όμως η πραγματικότητα. Αφού το βλέπουμε στην πράξη. Όταν κόψεις ένα ξύλο χοντρό στη γέμωση και ένα άλλο στη λίγωση και τα βάλεις δίπλα – δίπλα σε δυο μήνες το ένα θα έχει σαπιθεί και το άλλο θα ζήσει για πάντα!» είπε o κ. Κώστας Βαμβουκάκης.
Στα αριστερά το ξύλο πριν την επεξεργασία του, και στα δεξιά το αποτέλεσμα
Η επιλογή του ξύλου είναι το πιο σημαντικό κομμάτι αυτής της δουλειάς που δε χαρακτηρίζεται εύκολη, διότι όπως όλες οι τέχνες, απαιτεί υπομονή, μαεστρία και άριστη πρώτη ύλη.
Την ποιότητα της πρώτης ύλης την τόνισε ο κ. Κώστας με μια μαντινάδα:
«Όλα τα ξύλα του βουνού
δε μοιάζει το’να τ’ άλλο
το ‘να κάνουν εικόνισμα
και κάρβουνο το άλλο».
«Ψάχνω στα δάση το ντρέτο ξύλο. Στο Μάραθος, τη Δαμάστα, το Γενί Γκαβέ, στα Αγρίδια, στα Απλαδιανά, στο Βόσακο μπαίνω μέσα για να ψάξω να βρω και όποιο μου αρέσει το κόβω».
Πλέον απαγορεύεται η κοπή της αμπελιτσιάς γιατί κινδυνεύει το είδος με αφανισμό
Το ιδανικό, για αυτή την εργασία, ξύλο θεωρείται σύμφωνα με τον κ. Κώστα ο πρίνος και ακολουθεί ο δρυς, ο αγρούλιδος, η άγρια τεραμιθιά, και οι φουσκές που γυρίζουν εύκολα αλλά είναι λεπτές και συνήθως χρησιμοποιούνται για διακοσμητικούς λόγους».
Η δεύτερη δύσκολη δουλειά είναι το «γυρίδι»
Βέβαια το ξύλο έχει την ιδιαιτερότητά του. Μπορεί να θεωρείται κατάλληλο αλλά να μην γυρίζει.
Και το γυρί της κατσούνας είναι το δεύτερο δύσκολο στάδιο για τον τεχνίτη.
Η διαδικασία του γυρίσματος της βέργας
Ο κ. Κώστας Βαμβουκάκης αν και μάστορας , όπως λέει, έκανε τρία χρόνια να πετύχει «το γυρί δακτυλίδι», ενώ τώρα κατόπιν παραγγελίες φτιάχνει τετράγωνο γυρί ή τρία διαδοχικά μόνο για διακοσμητικούς λόγους .
«Όσο πιο ωραίο είναι το γυρί τόσο οι άνθρωποι θα αγοράζουν τις βέργες. Την κατσούνα για την τελειοποιήσω και να την φτάσω στο τελικό σημείο, μετά το δάσος, περνάει και 20 φορές από τα χέρια μου».
Το παιχνίδι της φωτιάς και το ξύλου
Για να φτιαχτεί η κατσούνα ξεκινά το παιχνίδι της φωτιάς και το ξύλου. Το ξύλο καίγεται για να μαλακώσει, και μετά μπαίνει στη γυρίστρα για να γυρίσει.
Το να γυρίσει η βέργα δεν είναι εύκολη υπόθεση μπορεί να κόψεις 15 ξύλα και να γυρίσουν μόνο τα 5
Αυτό γίνεται όσες φορές χρειαστεί, συνήθως τρεις, για να ξεφλουδιστεί η φλούδα του ξύλου και να στρωθεί το ξύλο.
Κάθε κατσούνα για να τελειοποιηθεί απαιτεί και δέκα ημέρες εργασίας.
Πηγή: madeincreta.gr
Η κατσούνα, είναι το απαραίτητο εφόδιο για κάθε κτηνοτρόφο στην Κρήτη. Σ’ αυτή στηρίζεται, καθώς δρασκελά τις κακοτοπιές. Είναι το πρόχειρο αμυντικό μέσο προστασίας σε κάθε δύσκολη στιγμή, ενώ πιάνει με αυτή τα γιδοπρόβατα από τον λαιμό ή τα πόδια τους.
Στις μέρες μας η κατσούνα έγινε σύμβολο των αγροτικών κινητοποιήσεων: Υψωμένες κατσούνες μπροστά από την Βουλη, έκφραση της οργής των Κρητικών αγροτών προς την κυβέρνηση.
dasarxeio.com
